Obsada

Regimantas Adomaitis, Donatas Banionis, Juozas Budraitis, Algimantas Masiulis

nagrody

1967 USSR State Prize for Best Cinematography and Best Actor; Karlovy Vary IFF 1967 – Second Prize

Opis filmu

Pod koniec 1965 roku młody litewski reżyser, Vytautas Žalakevičius, przybył do Moskwy ze swoim nowym filmem. Jego poprzednie dzieła cieszyły się dużą popularnością w artystycznych kręgach Związku Radzieckiego, dlatego oczekiwania były wysokie. Scenariusz (Terror) został wcześniej opublikowany, wiadomo było więc, że nowy film Žalakevičiusa będzie opowiadał o „leśnych braciach”, partyzantach antykomunistycznych działających na terenie Litwy i innych krajów nadbałtyckich podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu. Na pierwszy rzut oka Nikt nie chciał umierać jest klasyczną radziecką produkcją. Komuniści i chłopi są dobrzy, a partyzanci źli. To opowieść o zemście synów sołtysa za jego śmierć z rąk oddziałów powstańczych. Jednak zastosowana konwencja westernu pozwoliła Žalakevičiusowi na ujawnienie prawdy o partyzantach, nawet jeśli uczynił to między wierszami. Po projekcji filmu reżyserowi nakazano usunięcie pierwszej sceny, w której radzieckie czołgi wjeżdżają do litewskiej wioski. Pierwotny tytuł, Terror, również nie został zaakceptowany. Mimo to nadal z filmu jasno wynika, że winą za krwawą wojnę powinno się obarczyć rządzących, czyli komunistów.

Imię ukrywającego się w lasach bohatera filmu przypomina postać z bajek i legend litewskich. Aitvaras (skrzat) w źródłach mitologicznych jest bogiem przynoszącym pieniądze i dostatek domownikom. (...) Mityczną postać z podań litewskich przywołuje Žalakevičius w filmie w osobie ukrywającego się w lasach przywódcy partyzantkilitewskiej Aitvarasa. (...) Łaimonas Noreika uosabiający przewodnika braci leśnych jest postacią tajemniczą, nieprzewidywalną, o ognistym, porywczym charakterze, nie ulegającą presji radzieckich strażników. Swym zachowaniem przypomina dyskretnie (negując tym samym wizerunek czarnego charakteru) że Aitvarasy walecznie strzegą swego domowego ogniska i dbają o jego dobrobyt. (Anna Mikonis, Poetycki kinematograf, Warszawa 2010, s.164)

Informacje o reżyserze

Vytautas Žalakevičius

Urodził się w 1930 roku, zmarł w roku 1996. Pełnił funkcję dyrektora artystycznego w Litewskim Studiu Filmowym (Lietuvos Kino Studija). Studiował matematykę i inżynierię na uniwersytecie w Kownie. Potem studiował reżyserię filmową na WGIK w Moskwie. Zyskał sławę w 1956 roku filmem Adomas nori būti žmogumi. Dzięki swemu najsłynniejszemu dziełu, Nikt nie chciał umierać, z litewskimi i łotewskimi aktorami, Žalakevičius zdobył uznanie na świecie. Od roku 1974 do 1980 był dyrektorem personalnym w Mosfilmie, ale jako że moskiewski okres nie okazał się dlań zbyt płodny artystycznie, reżyser powrócił na Litwę, gdzie skupił się na tworzeniu niezależnego litewskiego przemysłu filmowego. Oprócz tego nadal reżyserował, pisał scenariusze i pracował dla telewizji.

Wybrana filmografia

1956 Skenduolis (short)

1957 Kol nevėlu

1959 Adomas nori būti žmogumi / Adam Wants to Be a Man

1966 Nikt nie chciał umierać / Niekas nenorėjo mirti / Nobody Wanted to Die

1973 Wspaniałe słowo – wolność / Tas saldus žodis – laisvė / That Sweet Word: Liberty!

1980 Nepažįstamo žmogaus pasakojimas / Story of an Unknown Man

1987 Savaitgalis pragare

Stopka