Opis filmu

W 2006 roku w paryskim Centre Pompidou odbyła się retrospektywna wystawa Godarda Voyages en utopie, Jean-Luc Godard, 1946-2006. To właśnie z tej okazji twórca zrealizował Prawdziwy fałszywy paszport. Film, łączący w sobie dokument i fikcję, jest kolażem fragmentów fabuł (wśród cytowanych twórców znaleźli się m.in. Dreyer, Cocteau, Chaplin czy Tarantino), dokumentów, telewizyjnych reportaży i codziennych "niusów", często zestawianych kontrapunktowo. Jednocześnie to kwintesencja stylu reżysera, gdzie na równych prawach funkcjonują obraz, muzyka, cytaty, pojawiające się na ekranie napisy, komentarz narratora-autora. Tytułowa opozycja prawdziwy- fałszywy szybko zostaje zastąpiona pojęciami dobry-zły. To najprostsza, najczęściej stosowana metoda wartościowania, również filmów. W 20. odsłonach Godard odwołuje się do podstawowych pojęć - takich, jak bogowie, polityka, historia, dzieciństwo czy ojczyzna. Lecz poprzez formalne zabiegi, często niezauważalne przechodzenie z części do części, przeskakiwanie, zapętlenia, Francuz zaciera granice między nimi. I gubi ten najbardziej oczywisty podział, skłaniając do refleksji nie tylko nad materią kina, ale też mechanizmami działania krytyki.

Marta Miś

Informacje o reżyserze

Jean-Luc Godard

Reżyser, producent filmowy, aktor, a także krytyk, historyk i teoretyk kina. Powszechnie uważany za najbardziej oryginalnego żyjącego twórcę zachodniego kina. Urodził się 3 grudnia 1930 roku w Paryżu, w burżuazyjnej, protestanckiej, szwajcarsko-francuskiej rodzinie, jako drugie z czwórki dzieci Odile Monod oraz lekarza ogólnego i okulisty, Paula Godarda. Jako nastolatek i młody mężczyzna Jean-Luc sprawiał dużo kłopotów rodzinie. Nie chciał się uczyć, z trudem zdał maturę i kradł, także od własnej rodziny, aż wylądował w więzieniu w Zurychu. W 1949 roku zapisał się na studia antropologiczne na Sorbonie, ale ich nie skończył. Na początku lat 50. zaczął regularnie chodzić do paryskich klubów filmowych i odwiedzać filmotekę (Cinémathèque), założoną przez Henri Langloisa, a także pisać recenzje do pism filmowych, w tym założonej przez Erica Rohmera „La Gazette du Cinéma”, a następnie „Cahiers du cinéma”, posługując się z początku pseudonimem Hans Lucas. W „Cahiers”, gdzie redaktorem naczelnym był André Bazin, spotykał się z jeszcze z François Truffaut, Claudem Chabrolem, Jacques’em Rivettem i Rohmerem, przyszłymi twórcami Nowej Fali i idei „polityki autorskiej”, zgodnie z którą reżyser jest ostatecznym autorem filmu. Pod koniec 1950 roku odbył też z ojcem i siostrą półroczną podróż po Ameryce Północnej i Południowej. W 1954 roku, pracując przy budowie zapory wodnej w Szwajcarii, zrealizował za własne pieniądze swój pierwszy film krótkometrażowy, Operacja: beton (Opération béton). W tym samym roku matka Godarda zginęła w wypadku motocyklowym. W drugiej połowie lat 50. artysta imał się różnych zawodów filmowych i realizował kolejne filmy krótkometrażowe, zwykle poświęcone erotycznym związkom między młodymi kobietami a mężczyznami. W 1959 roku nakręcił Do utraty tchu (À bout de souffle), który miał premierę w następnym roku. Film ten stał się przebojem, tak we Francji, jak i za granicą. Dzięki niemu Godard został uznany za najwybitniejszego twórcę francuskiej Nowej Fali i młodego autora europejskiego kina. W latach 60. kręcił jeden lub dwa pełnometrażowe filmy rocznie, a oprócz tego brał udział w filmach nowelowych. W tym czasie utrwalił swą pozycję głównego twórcy Nowej Fali, ale żaden z jego filmów nie powtórzył komercyjnego sukcesu Do utraty tchu. W większości jego filmów z lat 1960–1966 w głównej roli kobiecej występowała Dunka Anna Karina. Godard poznał ją w 1960 roku, podczas kręcenia Żołnierzyka (Le Petit soldat). W 1961 roku Godard i Karina wzięli ślub. Dwa lata później para ta założyła własną wytwórnię filmową, Anouchka Films, której nazwa wzięła się od zdrobnienia imienia Kariny. W 1967 roku Godard, po rozwodzie z Kariną, ożenił się z Anne Wiazemsky, która zagrała w kilku jego filmach z drugiej połowy lat 60. i początku 70., w tym w Chince (La Chinoise, 1967). Po nakręceniu Weekendu (Week-end) w 1967 roku, Godard zaczął realizować filmy dla telewizji, tak na taśmie 35-milimetrowej, jak i na 16-milimetrowej. W tym czasie również zaczął określać się jako maoista i porzucił kino fabularne na rzecz esejów filmowych badających różne aspekty życia społecznego we Francji i w innych krajach, a także relacje między słowem a obrazem. Pierwszym filmem z tej serii była Radosna wiedza (Le Gai savoir, 1968). Ten okres zbiegł się z radykalizacją nastrojów politycznych we Francji, co doprowadziło do Maja ʼ68 oraz towarzyszącym mu fermentem intelektualnym. W 1969 roku, wraz z grupą młodych francuskich radykałów, takich jak Jean-Pierre Gorin, Godard założył Grupę Dżigi Wiertowa, jeden z kolektywów filmowych powstałych w Paryżu na fali wydarzeń majowych. Ostatnim filmem zrealizowanym z Gorinem był List do Jane (Letter to Jane) z 1972 roku. Filmy Grupy Dżigi Wiertowa kręcone były przeważnie poza granicami Francji i dotyczyły problemów klasy robotniczej w różnych częściach świata. Liczne podróże oraz bliski związek Godarda z Gorinem wpłynęły na rozpad małżeństwa reżysera z Wiazemsky. W czerwcu 1971 roku reżyser uległ ciężkiemu wypadkowi motocyklowemu. Podczas rekonwalescencji opiekowała się nim Szwajcarka Anne-Marie Miéville, którą poznał podczas realizacji nieukończonego filmu o walce Palestyńczyków, Przed zwycięstwem (Jusqu’à la victoire). Od tamtej pory stała się ona jego partnerką w życiu i pracy. W 1973 roku firma Anouchka Films zmieniła nazwę na Sonimage, a Wiazemsky w roli jego dyrektorki została zastąpiona przez Miéville. Jednocześnie Miéville i Godard przenieśli firmę do Grenoble, a następnie do Rolle w Szwajcarii, gdzie oboje mieszkają do dziś. Po rozstaniu z Gorinem, w latach 1972-1979 Godard koncentrował się na produkcjach wideo oraz seryjnych programach, zamówionych przez stacje telewizyjne. W utworach tych Godard i Miéville próbowali zdiagnozować stan francuskiego społeczeństwa, przyglądając się temu, jak funkcjonuje ono w mikroskali rodziny czy szkoły. Ich medium były przeważnie osoby znajdujące się na marginesie zainteresowań polityków: gospodyni domowa w Numer dwa (Numéro deux, 1975) i dzieci we Francja, zabawa dwojga dzieci (France tour détour deux enfants, 1977–1978). W 1979 roku Godard powrócił na ekrany kin Europy i USA filmem Ratuj się kto może [Sauve qui peut (la vie)], który stał się dużym sukcesem artystycznym i komercyjnym, porównywalnym do Do utraty tchu i określanym przez samego Godarda jako jego „drugi pierwszy film”. Historia trójki ludzi próbujących rozpocząć życie od nowa urzekła publiczność precyzyjną narracją i subtelnością psychologiczną. Od czasu Ratuj się kto może większość filmów Godarda osadzona jest w Szwajcarii, w okolicy Rolle. Dotyczy to również Pasja (Passion, 1981), gdzie w roli reżysera produkującego tableaux vivants wystąpił Jerzy Radziwiłowicz. W Pasji zadebiutowała w małej roli Myriem Roussel, która stała się nową muzą Godarda. W latach 80. Godard zrealizował kilka filmów poświęconych znanym mitom, takim jak Imię Carmen (Prénom Carmen, 1983) i Zdrowaś Mario (Je vous salue Marie, 1985). W filmach z tej dekady Godard często grał sfrustrowanego i przegranego filmowca. W latach 80. Sonimage zmieniła nazwę na JLG Films, a następnie, z inspiracji Jacka Langa, socjalistycznego ministra kultury w rządzie francuskim, na Périphéria. Pod koniec lat 80. Godard przystąpił do tworzenia własnej filmowej historii kina. Praca nad nią, polegająca głównie na montowaniu fragmentów znanych filmów i dzieł malarskich oraz opatrywaniu ich własnym komentarzem, zajęła mu dziesięć lat. Ukończone w 1998 roku Historie kina [Histoire(s) du cinéma, 1998], będące medytacją nad historią kina, a także polityczną i społeczną historią XX wieku, uznane zostały za arcydzieło i przyniosły ich twórcy tytuł „mistrza montażu”. Kolejne filmy, a zwłaszcza Pochwała miłości (Éloge de l’amour, 2001), potwierdziły jego wysoką formę i zdolność stawiania widzowi coraz to nowych wyzwań.

Ewa Mazierska

Wybrana filmografia

1954  Opération 'Béton' / Operation Concrete

1957  Charlotte et Véronique, ou Tous les garçons s'appellent Patrick / All the Boys Are Called Patrick

1958  Charlotte et son Jules / Charlotte and Her Jules

1960  À bout de souffle / Breathless

1960  Le petit soldat / The Little Soldier

1961  Une femme est une femme / A Woman Is a Woman

1962  Vivre sa vie: Film en douze tableaux / My Life to Live

1962  Les carabiniers / The Carabineers

1963  Le mépris / Contempt

1964  Bande à part / Band of Outsiders

1964  Une femme mariée

1965  Alphaville

1965  Pierrot le fou / Crazy Pete

1966  Masculin, féminin: 15 faits précis / Masculine, Feminine: In 15 Acts

1966   2 ou 3 choses que je sais d'elle / Two or Three Things I Know About Her

1966  Made in U.S.A.

1967  La chinoise / The Chinese

1967  Week End / Weekend

1972  Tout va bien / Everything's All Right

1980  Sauve qui peut (la vie) / Every Man for Himself

1982  Passion

1983  Prénom Carmen / First Name: Carmen

1984  Je vous salue, Marie / Hail Mary

1985  Détective 

1987  King Lear

1990  Nouvelle Vague/ New Wave

1991  Allemagne année 90 neuf zéro / Germany Year 90 Nine Zero

1991  Contre l'oubli/ Lest We Forget

1993  Hélas pour moi / Oh, Woe Is Me

1993  Les enfants jouent à la Russie

1995  JLG/JLG - autoportrait de décembr / JLG by JLG

1995  Deuxfois cinquante ans de cinema francais / 2 x 50 Years of French Cinema

1997  Histoire du cinema francais: Seul le cinema

1997  Fatale beaute (tv)

1998  Les signes parmi nous / The Old Place

1998  Histoire(s) du cinema: La monnaie l'absolu

1998  Histoire(s) du cinema: Le controle de l'univers

2000  De l'origine du XXIe siècle / Origins of the 21st Century

2001  Eloge de l'amour / In Praise of Love

2002  Liberte et partie / Liberty and Homeland

2002  Ten Minutes Older: The Cello

2004  Notre musique / Our Music

2010  Film Socialisme / Socialism

Stopka